ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਐਵਾਰਡੀ ਤੁਲਸੀ ਗੌੜਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਟ੍ਰੀ ਮਦਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦਾ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਮੇਤ ਕਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨੰਗੇ ਪੈਰ ਅਤੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਪਹਿਰਾਵੇ ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਤੁਲਸੀ ਗੌੜਾ ਹਲਕਾਕੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ। ਉਹ 86 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਬੁਢਾਪੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਉੱਤਰਾ ਕੰਨੜ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਅੰਕੋਲ ਤਾਲੁਕ ਦੇ ਆਪਣੇ ਗ੍ਰਹਿ ਪਿੰਡ ਹੰਨਾਲੀ ਵਿਖੇ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਲਿਆ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਤੁਲਸੀ ਗੌੜਾ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ ‘ਤੇ ਦੁੱਖ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਕ ਬਣੇ ਰਹਿਣਗੇ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਤੁਲਸੀ ਗੌੜਾ ਨੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਨਰਸਰੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਹ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਨਰਸਰੀ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।
ਉਸ ਨੂੰ ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਸੀ। ਇਹ ਕੰਮ ਉਹ ਬੜੀ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਅੰਕੋਲਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਰੁੱਖ ਲਗਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਸ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਤੁਲਸੀ ਗੌੜਾ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਵੱਲੋਂ ਲਗਾਏ ਗਏ ਕਈ ਬੂਟੇ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਬੀਤਣ ਨਾਲ ਕਾਫੀ ਵੱਡੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਪਦਮਸ਼੍ਰੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸ ਨੂੰ ਇੰਦਰਾ ਪ੍ਰਿਯਦਰਸ਼ਨੀ ਵ੍ਰਿਕਸ਼ਾ ਮਿੱਤਰ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਵੀ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਦਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਤੁਲਸੀ ਗੌੜਾ ਇੱਕ ਆਮ ਆਦਿਵਾਸੀ ਔਰਤ ਸੀ, ਜੋ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਹੋਨਲੀ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਕਦੇ ਸਕੂਲ ਨਹੀਂ ਗਿਆ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸਨੇ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਕਿਤਾਬੀ ਗਿਆਨ ਲਿਆ, ਪਰ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਅਥਾਹ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਜੁੜੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਸਨੂੰ ਰੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਅਦਭੁਤ ਗਿਆਨ ਸੀ।
ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਕੋਲ ਕੋਈ ਵਿੱਦਿਅਕ ਡਿਗਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਣ ਦੇ ਦਮ ‘ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਚੌਦਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦੌਰਾਨ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਬੂਟੇ ਲਗਾਏ ਜੋ ਅੱਜ ਰੁੱਖ ਬਣ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਹ ਰੁੱਖਾਂ-ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੇਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ।
ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਸਾਧਾਰਨ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਪੂਰੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ‘ਚ ਕੁਝ ਜਾਂ ਇਕ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੌਦੇ ਨਹੀਂ ਲਾਉਂਦਾ, ਪਰ ਤੁਲਸੀ ਨੂੰ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਲਗਾਉਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਦਾ ਇਕ ਵੱਖਰਾ ਹੀ ਆਨੰਦ ਸੀ। ਤੁਲਸੀ ਗੌੜਾ ਦੀ ਖਾਸੀਅਤ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਬੂਟੇ ਲਗਾ ਕੇ ਹੀ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਨਹੀਂ ਹੋਈ, ਸਗੋਂ ਬੂਟੇ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਕਰਦੀ ਰਹੀ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਖੜ੍ਹਾ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਾਂਗ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣੂ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਲਾਭਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਡੂੰਘੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸੀ। ਪੌਦਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸ ਦੇ ਅਥਾਹ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਉਸ ਕੋਲ ਆਉਂਦੇ ਸਨ।
